Devirdaim Pompası Ne İşe Yarar, Yeri Nerede? Arıza Belirtileri Nelerdir?
Devirdaim Pompası Nedir, Ne İşe Yarar?
Devirdaim pompası, motorun içinde dolaşan soğutma sıvısını sürekli hareket halinde tutan ve motor soğutma sisteminin kalbi sayılabilecek bir parçadır. İçten yanmalı motorlar çalışırken ciddi şekilde ısı üretir. Bu ısının kontrol edilememesi durumunda, motor parçaları genleşir, yağlama bozulur ve çok kısa sürede ağır hasarlar oluşabilir. İşte devirdaim pompası, bu riski ortadan kaldırmak için devreye girer.
Pompa, radyatör ile motor bloğu ve silindir kapağı arasında bir döngü oluşturur. Radyatörde soğuyan antifrizli su, devirdaim pompası sayesinde motorun sıcak bölgelerine gönderilir, burada ısıyı alır ve tekrar radyatöre geri taşınır. Bu döngü, motor çalıştığı sürece kesintisiz devam eder. Böylece motor, tasarlandığı ideal çalışma sıcaklığında kalır; performans, yakıt tüketimi ve emisyon değerleri kontrol altında tutulur.
Çoğu araçta devirdaim pompası, triger kayışı veya aksesuar kayışı (V kayışı / poli V kayışı) tarafından tahrik edilir. Motor devri yükseldikçe, pompanın devir sayısı da artar ve daha fazla soğutma sıvısı dolaştırılır. Bu sayede yüksek hızda veya yüklü kullanımda bile motorun aşırı ısınması engellenmiş olur.
Devirdaim Pompası Yeri Nerede?
“Devirdaim pompası yeri nerede?” sorusunun yanıtı, araca göre küçük farklılıklar gösterse de genel olarak:
- Motorun ön kısmında,
- Triger kapağı, triger kayışı veya aksesuar kayışı hattına yakın bölgede,
- Çoğunlukla radyatöre giden kalın su hortumlarının bağlandığı noktaya yakın bir konumda bulunur.
Önden çekişli araçlarda devirdaim pompası genellikle motorun zamanlama tarafında, yani triger setinin bulunduğu yanda yer alır. Arkadan itişli motor konumlarında ise yine kayış sistemlerinin olduğu tarafta konumlandırılır. Net yeri için her zaman araç teknik kitapçığına veya uzman servise başvurmak en sağlıklı yoldur.
Devirdaim Arızası Nasıl Anlaşılır?
Devirdaim pompası arızası, çoğu zaman motorun soğutma sisteminde ortaya çıkan bazı tipik işaretlerle kendini belli eder. Bu belirtilerin erken fark edilmesi, motorun aşırı ısınarak hasar görmesini önlemek için kritiktir. Aşağıdaki bulgular, devirdaim pompasında problem olduğuna işaret edebilir:
Motor Sıcaklığında Anormal Artış
- Gösterge panelindeki hararet göstergesinin normalden yukarı çıkması, hatta zaman zaman kırmızı bölgeye yaklaşması,
- Özellikle dur-kalk trafikte veya yokuş çıkarken hararetin hızlı yükselmesi,
- Radyatör fanının sık sık devreye girmesi ya da sürekli çalışması,
gibi işaretler, soğutma sıvısının yeterince dolaşmadığını ve dolayısıyla devirdaim pompasında bir sorun olabileceğini düşündürür.
Soğutma Sıvısı Kaçağı
Devirdaim pompası gövdesinde oluşan çatlaklar, conta kaçakları veya mil keçesi arızaları, soğutma sıvısının dışarı sızmasına sebep olabilir.
- Aracı park ettikten sonra motorun alt kısmında, genellikle yeşil, pembe veya turuncu renkte sıvı birikintisi görmek,
- Motor bölgesinde, özellikle kayış ve pompa civarında ıslaklık ve kurumaya başlamış tortular ile karşılaşmak,
devirdaim pompası çevresinde bir kaçak olduğuna işaret edebilir.
Gürültülü Çalışma ve Mekanik Sesler
Devirdaim pompası içindeki rulmanlar veya mil aşındığında;
- Motor çalışırken uğultu, hırıltı, sürtünme sesi gibi anormal sesler duyulabilir,
- Bu sesler, özellikle motor ısındığında veya devir yükseldiğinde daha belirgin hale gelebilir.
Böyle bir durumda, pompa rulmanları ciddi derecede aşınmış olabilir ve pompanın kilitlenme riski doğar.
Soğutma Sistemi Basıncında Düşüş
Arızalı bir devirdaim pompası, sistemde gerekli basıncı ve debiyi oluşturamaz. Bu durumda:
- Radyatör üst hortumu motor sıcakken bile yeterince sertleşmeyebilir,
- Kalorifer ısısında dalgalanmalar görülebilir (özellikle rölantide üfleme azalır, gaz verince artar).
Bu da sistemin sağlıklı çalışmadığını, dolaylı olarak devirdaim pompasının görevini tam yapmadığını gösterebilir.
Soğutma Sıvısında Kirlilik veya Kalıntı
Pompa içinde aşınma olduğunda;
- Soğutma sıvısında metal parçacıkları, tortu, pas veya çamurumsu oluşumlar görülebilir,
- Genleşme kabında veya radyatör içinde bulanık, koyulaşmış ve kirli bir görünüm ortaya çıkar.
Bu durum, sadece devirdaim pompasının değil, sistemin genel olarak bakım istediğinin de habercisidir.
Devirdaim Pompası Arıza Belirtileri
Devirdaim pompası arızalandığında, hem sürüş konforu hem de motor güvenliği tehlikeye girer. Aşağıda, sürücünün pratik olarak takip edebileceği başlıca devirdaim pompası arıza belirtileri yer almaktadır:
Motorun Aşırı Isınması
- Özellikle uzun yolda, yüksek devirli kullanımlarda veya sıcak havalarda hararet ibresinin normale göre yukarıda seyretmesi,
- Motor durdurulduktan sonra kaput altından kaynama sesi gelmesi veya genleşme kabından taşma olması,
devirdaim pompasının soğutma sıvısını yeterince dolaştıramadığının önemli bir işaretidir.
Soğutma Sıvısı Seviyesinde Sürekli Düşüş
- Radyatör veya genleşme kabındaki su/antifriz seviyesinin sık sık azalması,
- Alt tarafta gözle görülür bir kaçak olmasa bile zamanla eksilme yaşanması,
devirdaim pompası gövdesinde veya bağlantılarında mikro kaçaklar olabileceğini düşündürür. Özellikle pompa altındaki tahliye deliği çevresinde kurumuş antifriz izleri önemli bir bulgudur.
Anormal Sesler ve Titreme
- Kayış bölgesinden gelen cıyırdama, sürtünme veya metalik sesler,
- Motor çalışırken devirle birlikte artan uğultu sesleri,
devirdaim pompası rulmanlarının veya milinin aşındığını gösterir. İleri aşamada bu durum, kayışın kopmasına veya pompanın tamamen kilitlenmesine yol açabilir.
Soğutma Sisteminin Etkinliğinde Azalma
- Araç içi kaloriferin bir sıcak bir soğuk üflemesi,
- Uzun süreli kullanımda motorun normalden daha fazla ısınma eğiliminde olması,
- Özellikle rölantide hararetin yükselmesi, hareket hâlindeyken kısmen düşmesi,
soğutma sıvısı akışının düzensiz olduğunu ve devirdaim pompası performansının düştüğünü gösterir.
Soğutma Sıvısının Kirlenmesi ve Renk Değişimi
- Antifrizin çamurlaşması, kahverengi/paslı görünüm alması,
- İçinde parçacık, tortu, metal kırıntısı görülmesi,
sistemdeki aşınmanın ve bakımsızlığın işaretidir. Bu durum hem radyatör verimini düşürür hem de pompanın ömrünü kısaltır.
Araçlarda Devirdaim Pompası Ne Zaman Değişir?
Devirdaim pompası, sürekli çalışan mekanik bir parça olduğu için zamanla doğal olarak aşınır. Bu nedenle, belirli kilometre aralıklarında ya da belirli işlemlerle birlikte değiştirilmesi tavsiye edilir.
Devirdaim Pompası Ne Sürede Değişir?
Kesin süre, araca ve kullanım koşullarına göre değişse de genel kabul:
- Çoğu araç için 100.000 – 150.000 km arasında,
- Özellikle triger kayışı değişimi sırasında,
devirdaim pompasının da yenilenmesi yönündedir. Çünkü birçok araçta devirdaim pompası, triger kayışından tahrik alır. Triger değişimi sırasında pompanın bulunduğu bölgeye zaten erişilmişken, işçilik tekrarlanmaması için pompanın da önleyici bakım kapsamında değiştirilmesi yaygın bir uygulamadır.
Aracı kısa mesafelerde, sık dur-kalkta veya sıcak iklimlerde kullanmak, üzerinde ağır yük taşımak gibi zorlayıcı koşullar, devirdaim pompasının ömrünü kısaltabilir. Bu nedenle sadece kilometre değil, kullanım şekli de mutlaka dikkate alınmalıdır.
Devirdaim Pompasının Değişmesi Gerektiğini Gösteren Belirtiler
Aşağıdaki haller, artık pompa değişimi zamanının geldiğine güçlü işaretlerdir:
- Gözle görülür kaçak: Pompa civarında ya da altında sürekli sıvı izleri ve kurumaya yüz tutmuş antifriz lekeleri,
- Rulman sesi: Kayış tarafında dönme sesi, uğultu veya hırıltı,
- Mil boşluğu: Uzman kontrolünde pompa milinde hissedilir boşluk ve sallanma,
- Sürekli hararet problemi: Başka sebepler elendikten sonra devam eden aşırı ısınma şikâyetleri,
- İleri kilometre: Triger seti değişim kilometresi gelmiş ve araç üreticisi, aynı anda devirdaim pompası değişimini de önermişse.
Bu işaretlerden biri veya birkaçı varsa, devirdaim pompasını geciktirmeden değiştirmek, olası büyük motor hasarlarını önleyecektir.
Devirdaim Pompası Değişimi ve Bakımı
Devirdaim pompası değişimi, soğutma sistemi ve kayış sistemleriyle iç içe bir işlem olduğundan, teknik bilgi ve doğru ekipman gerektirir. Yanlış montaj, eksik sıkma torkları veya hava alma işleminin düzgün yapılmaması, yeni takılan parçanın bile kısa sürede arızalanmasına yol açabilir.
Devirdaim Pompası Değişiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Uzman servis tercihi: Devirdaim pompası değişimi, mümkün olduğunca konusunda tecrübeli bir ustaya veya servise yaptırılmalıdır.
- Kaliteli parça kullanımı: Uygun olmayan, düşük kaliteli pompalar; gürültü, kaçak ve erken arızaya neden olabilir. Aracın teknik değerlerine uygun, kaliteli ve uyumlu pompa tercih edilmelidir.
- Triger seti ile birlikte değişim: Pompa triger kayışı ile çalışan bir konumdaysa, çoğu zaman triger kayışı, gergi ve rulmanlarla birlikte değişmesi önerilir. Böylece hem işçilik tek seferde yapılır hem de tüm sistem yenilenmiş olur.
- Antifriz ve soğutma sıvısı yenilenmesi: Pompa değişimi sırasında sistemdeki eski ve kirlenmiş soğutma sıvısı tamamen boşaltılmalı, uygun oranlı antifrizli yeni karışım ile doldurulmalıdır.
- Hava alma işlemi: İşlem sonrası sistemde hava kalmaması için uygun yöntemlerle hava alma yapılmalıdır. Aksi hâlde, yeni pompa takılmış olsa bile lokal sıcaklık artışları ve hararet problemleri devam edebilir.
Devirdaim Pompasının Ömrünü Uzatmak İçin Öneriler
- Periyodik bakım aralıklarında soğutma sıvısı seviyesi, rengi ve yoğunluğu kontrol edilmelidir.
- Antifriz, üretici firmanın önerdiği süre veya kilometre aralığında yenilenmelidir.
- Radyatör ve hortumlarda kaçak, çatlak veya tıkanıklık olup olmadığı belli aralıklarla kontrol edilmelidir.
- Motor sürekli eksiltme yapıyorsa, yalnızca su ekleyerek dolaşmak yerine mutlaka kaçağın kaynağı tespit edilmelidir. Sürekli su eklemek, antifriz oranını bozarak hem korozyonu artırır hem de devirdaim pompasının ömrünü kısaltır.